سردرد را می‌توان شایع‌ترین مشکل و دردی دانست که تقریباً همه افراد جهان در طول یک ماه، حداقل چندین بار آن را تجربه می‌کنند. سردرد ممکن است به‌صورت خفیف یا شدید بروز کند و فرد را برای مدت کوتاه یا طولانی درگیر سازد. این عارضه اشکال مختلفی دارد که با شناخت آن‌ها، می‌توان هنگام مواجهه، بهترین روش را برای مقابله با آن انتخاب کرد. معمولاً سردرد نشانه‌ای از وجود مشکل دیگری در بدن است یا ممکن است به‌تنهایی به‌عنوان یک درد مستقل بروز کند. در این مقاله ابتدا با انواع سردرد آشنا می‌شویم و سپس به علائم و روش‌های درمان هریک می‌پردازیم.
سردرد چیست؟
سردرد به دردی در ناحیه سر و بالای گردن گفته می‌شود که ممکن است به بخش‌هایی مانند پیشانی، چشم‌ها، گیجگاه و پشت سر نیز گسترش یابد و احساس ناخوشایندی را برای فرد ایجاد کند. عوامل مختلفی ممکن است باعث بروز سردرد شود و شدت و مدت آن در هر فرد متفاوت است. برای برخی افراد، سردرد قابل تحمل است، اما برای برخی دیگر ممکن است به‌قدری شدید باشد که تحمل آن دشوار شود.
انواع سردرد
براساس تحقیقات انجام‌شده، تاکنون حدود ۱۵۰ نوع سردرد شناسایی شده است. سردرد معمولاً بر اثر عواملی مانند خستگی، استرس، آلرژی، تغذیه نامناسب یا عفونت به وجود می‌آید. بیشتر سردردها معمولاً جدی نیستند و پس از مدت کوتاهی بهبود می‌یابند. بااین‌حال، برخی سردردها منشأ عصبی در مغز دارند که درصورت بی‌توجهی، ممکن است عوارض جبران‌ناپذیر و حتی مرگ را به‌دنبال داشته باشند.
اصولاً سردردها به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- سردردهای اولیه
سردردهای اولیه به آن دسته از سردردها گفته می‌شود که ناشی از بیماری یا اختلال دیگری نیستند و خودشان به‌عنوان یک اختلال مستقل شناخته می‌شوند. این نوع سردردها معمولاً به‌دلیل فعالیت بیش از حد یا تغییرات شیمیایی در ساختارهای حساس به درد در مغز، مانند اعصاب، رگ‌های خونی یا عضلات اطراف سر و گردن ایجاد می‌شوند. میگرن، سردرد تنشی و سردرد خوشه‌ای ازجمله انواع اولیه هستند که با تغییرات عصبی-شیمیایی یا فعالیت بیش از حد مسیرهای درد ایجاد می‌شوند.
- سردردهای ثانویه
سردردهای ثانویه زمانی بروز می‌کنند که عامل زمینه‌ای مانند بیماری یا آسیب جسمی در بدن وجود داشته باشد. برای درمان مؤثر این نوع سردردها، ابتدا باید علت زمینه‌ای آن‌ها شناسایی و برطرف شود. تشخیص علت سردردهای ثانویه بسیار اهمیت دارد؛ زیرا ممکن است نشانه‌ای از یک بیماری جدی مانند آسیب مغزی، سکته مغزی یا تومور مغزی باشد. شدت این نوع سردردها ممکن است در ابتدا زیاد نباشد، اما با پیشرفت بیماری زمینه‌ای ممکن است به‌تدریج شدید و ناتوان‌کننده شود.
در ادامه با انواع سردرد و روش‌های درمان آن‌ها آشنا خواهیم شد.
سردرد تنشی
سردرد تنشی (Tension Headache) یکی از رایج‌ترین انواع سردرد است که اغلب بر اثر عواملی مانند استرس، اضطراب، خستگی، کم‌خوابی یا عصبانیت ایجاد می‌شود. در این نوع سردرد، فرد معمولاً درد خفیف تا متوسط و غیر ضربان‌دار را در دو طرف سر احساس می‌کند. این درد اغلب از نواحی پیشانی، شقیقه‌ها یا پشت سر و گردن آغاز می‌شود.
یکی از ویژگی‌های سردرد تنشی این است که معمولاً با فعالیت‌های روزمره مانند خم شدن، بالا رفتن از پله‌ها یا دراز کشیدن تشدید نمی‌شود. مدت‌زمان این نوع سردرد ممکن است از ۳۰ دقیقه تا چند روز متغیر باشد. خوشبختانه در بیشتر موارد، سردرد تنشی با مصرف داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن به‌راحتی قابل کنترل و تسکین است.
میگرن
میگرن دومین نوع شایع سردرد است که به‌دلیل تغییر در فعالیت‌های شیمیایی و عروقی مغز ایجاد می‌شود. عوامل مختلفی ممکن است آغازگر میگرن باشند، ازجمله تغییرات آب‌وهوایی، نوسانات هورمونی و برخی مواد غذایی.
درد میگرنی معمولاً از شدت متوسط تا شدید متغیر است و اغلب به‌صورت ضربان‌دار و در یک طرف سر احساس می‌شود. میگرن بیشتر زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و به‌عنوان نوعی بیماری عصبی بازگشت‌پذیر و گاه ناتوان‌کننده شناخته می‌شود که مجموعه‌ای از نشانه‌ها را به‌همراه دارد، ازجمله:
- اختلالات بینایی موسوم به «آئورا»، که با نورهای درخشان، چراغ‌های چشمک‌زن یا اشکال مختلف بصری همراه است.
- درد ضربانی و تپشی در یک طرف سر
- حساسیت شدید به نور، صدا یا بو
- تهوع و استفراغ
سردرد میگرنی ممکن است از 4 ساعت تا 3 روز ادامه یابد. در موارد خفیف، استفاده از داروهای مسکن بدون نسخه ممکن است مؤثر باشد. برای درمان میگرن راه‌های گوناگونی وجود دارد؛ ازجمله داروهای تخصصی، یوگا، طب سوزنی و تزریق بوتاکس. با توجه به بروز ناگهانی میگرن، آگاهی از روش‌های درمان خانگی میگرن آن اهمیت ویژه‌ای دارد.
رول تسکین سردرد کنورت با بهره‌گیری از ترکیبات مغذی مبتنی بر CBD، از طریق ایجاد بی‌حسی موضعی و حس خنک‌کنندگی، به تسکین و درمان انواع سردرد و میگرن کمک می‌کند.
سردرد خوشه‌ای
سردرد خوشه‌ای که احتمال می‌رود ناشی از واکنش‌های شیمیایی در مغز باشد، با درد شدید و طاقت‌فرسایی همراه است که معمولاً به‌صورت سوزش شدید، درد تیرکشنده یا ضربان‌دار در پشت یک چشم احساس می‌شود. از دیگر علائم رایج می‌توان به اشک‌ریزش، افتادگی پلک و آب‌ریزش بینی اشاره کرد.
هنگام بروز سردرد خوشه‌ای ممکن است احساس بی‌قراری داشته باشید و نتوانید آرام بنشینید، به‌طوری‌که اغلب درحال قدم زدن یا راه رفتن باشید.
سردرد خوشه‌ای معمولاً روزی 1 تا 3 بار در طول یک «دوره خوشه‌ای» رخ می‌دهد که ممکن است بین 2 هفته تا 3 ماه ادامه یابد.
مردان 3 برابر بیشتر از زنان به سردرد خوشه‌ای مبتلا می‌شوند. مصرف سیگار و الکل نیز احتمال ابتلا به این نوع سردرد را افزایش می‌دهد. روش‌های درمانی پیشنهادی پزشکان برای سردرد خوشه‌ای شامل اکسیژن‌درمانی، داروهای تجویزی و استفاده از بی‌حس‌کننده‌های موضعی است.
سردرد قاعدگی
سردردهای هورمونی که اغلب با نام میگرن قاعدگی شناخته می‌شوند، نوعی سردرد مزمن در زنان هستند که معمولاً 2 روز پیش از شروع قاعدگی آغاز می‌شود و تا 3 روز نخست آن ادامه می‌یابد. عامل اصلی این سردردها نوسانات هورمونی به‌ویژه کاهش سطح استروژن در بدن است. همچنین مصرف برخی داروهای ضدبارداری نیز ممکن است در ایجاد یا تشدید این نوع سردردها نقش داشته باشد.
مانند میگرن‌های کلاسیک، میگرن قاعدگی معمولاً با درد تپشی و نبض‌دار در یک طرف سر همراه است و ممکن است با علائمی مانند سرگیجه، تهوع، تاری دید و حساسیت به نور، صدا یا بو همراه شود. به همین دلیل، بسیاری از زنان این نوع سردرد را شبیه میگرن معمولی تجربه می‌کنند.
برای کاهش شدت و دفعات این نوع سردرد می‌توان از روش‌های زیر بهره گرفت:
- مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) از 2 تا 3 روز پیش از شروع قاعدگی
- مصرف داروهای مخصوص میگرن مانند تریپتان‌ها
- درمان‌های مکمل همچون یوگا، طب سوزنی، اصلاح رژیم غذایی و مدیریت استرس
این روش‌ها در بسیاری از موارد اثربخش است و ممکن است به بهبود کیفیت زندگی کمک کند.
سردرد بارداری
سردرد بارداری یکی دیگر از انواع سردردهای هورمونی است که بیشتر در سه‌ماهه اول بارداری دیده می‌شود. این نوع سردرد ممکن است در نتیجه عواملی مانند نوسانات هورمونی، افزایش حجم خون، فشارخون بالا، کم‌خوابی، خستگی، استرس، گرسنگی یا مصرف دخانیات ایجاد شود.
درد ناشی از سردرد بارداری ممکن است در یک یا هر دو طرف سر احساس شود و معمولاً با علائمی مانند درد چشم، تهوع، سرگیجه و احساس فشار در سر همراه است.
با پیشرفت دوران بارداری، معمولاً شدت و تکرار سردردها کاهش می‌یابد. بااین‌حال، درصورت بروز سردردهای شدید یا غیرمعمول، ضروری است که با پزشک متخصص مشورت شود؛ زیرا در برخی موارد، سردرد ممکن است نشانه‌ای از اختلالات جدی‌تری مانند پره‌اکلامپسی باشد.
راهکارهای پیشنهادی برای کنترل سردرد بارداری:
- استراحت کافی
- دوری از عوامل تحریک‌کننده، مانند نور شدید یا استرس
- استفاده از ماساژ ملایم
- درصورت نیاز، بهره‌گیری از درمان‌های غیردارویی مانند رفتاردرمانی شناختی (CBT) و فیزیوتراپی
سردرد سینوسی
سردرد سینوسی نوعی سردرد است که به‌صورت درد، فشار و احساس سنگینی در ناحیه پیشانی، گونه‌ها و اطراف چشم‌ها ظاهر می‌شود. این سردرد معمولاً در نتیجه رینیت آلرژیک (تب یونجه) یا عفونت سینوس‌ها بروز می‌کند.
در حالت عادی، سینوس‌ها حفره‌های بازی هستند که به جریان هوا و تخلیه ترشحات کمک می‌کنند. بر اثر واکنش بیش‌از‌حد سیستم ایمنی به مواد آلرژی‌زا مانند گرده درختان، گردوغبار یا شوره حیوانات، سینوس‌ها متورم می‌شوند و سینوزیت ایجاد می‌شود. این التهاب منجر به احساس فشار، درد صورت و انسداد بینی می‌شود.
علائم رایج سردرد سینوسی عبارت‌اند از:
- درد و فشار در پیشانی، پشت گونه‌ها و بین دو چشم
- درد در فک بالا یا دندان‌ها
- تشدید درد هنگام خم شدن یا دراز کشیدن
- گرفتگی بینی و مشکل در تنفس
- خستگی مفرط
- در موارد شدید، تب و ترشحات غلیظ و رنگی از بینی
عوامل بروز سردرد سینوسی:
- آلرژن‌ها مانند گرده درختان و علف‌ها، کپک، موی حیوانات خانگی و مایت‌های گردوغبار
- عفونت‌های سینوسی، باکتریایی یا قارچی
- سرماخوردگی یا آنفلوانزا که باعث تجمع مخاط در سینوس‌ها می‌شود.
درمان سردرد سینوسی بسته به علت آن متفاوت است.
- آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروهای ضدقارچ برای عفونت‌های سینوسی
- آنتی‌هیستامین‌ها برای سردردهای ناشی از آلرژی
- ضداحتقان‌ها (دکونژستانت‌ها) برای کاهش التهاب بر اثر سرماخوردگی
در تمام موارد، مهم است که علت اصلی سردرد به‌درستی شناسایی و درمان شود.
نکته مهم این است که سردردهای سینوسی گاهی با میگرن‌هایی که علائم بینی دارند، اشتباه گرفته می‌شوند. بنابراین، تشخیص صحیح توسط پزشک اهمیت زیادی دارد.
کلام آخر
سردرد مشکلی است که ممکن است برای هر فردی رخ دهد و شدت آن از شخصی به شخص دیگر متفاوت است. نکته مهم این است که پس از شروع درد، بتوانید نوع سردرد را به‌درستی تشخیص دهید و درمان مناسب آن را آغاز کنید.
روش‌هایی مانند یوگا، استراحت، خواب کافی و نوشیدن آب کافی ممکن است در تسکین انواع سردرد مؤثر باشند. هرچند بیشتر سردردها خطرناک نیستند، اگر سردرد بیش از 2 روز ادامه یافت یا شدت درد کاهش نیافت، حتماً باید به پزشک متخصص مراجعه کنید.